دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
9
شماره 25- بهار 1395
2016
04
08
نقش صحابه در تحولات فرهنگی و اجتماعی زمان پیامبر(ص)
5
34
FA
نجمه
رضائیان
دانشجو
10.22081/fpq.2016.63755
صحابه پیامبر 9، در مقام بزرگان جامعه صدر اسلام و بهعنوان کارگزاران و نخبگان جامعه، نقش اساسی در تغییرات و تحولات زمان خود ایفا نمودند. صحابه بر اساس جایگاه و نقش خود در جامعه و در حوزههای مختلف دست به اقداماتی زدند که در بسیاری از دگرگونیها و تحولات تأثیرگذار بودند. در این مقاله با توجه به نقش کلیدی و نخبگی که به صحابه دادهشده است، بر اساس نظریه نخبگان در تغییرات اجتماعی، نقش آنان در تحولات فرهنگی و اجتماعی زمان پیامبر 9، بررسیشده است. اینکه صحابه چگونه توانستند این نقشها را به دست آورند و چه عوامل و معیارهایی پایگاه اجتماعی آنان را تعیین و تثبیت کرد و بر اساس نقش و پایگاه اجتماعی خود، چه تأثیری بر تحولات فرهنگی و اجتماعی داشتهاند، موردتوجه قرار گرفت. فرضیهٔ این مقاله آن است که؛ عملکرد برخی از صحابه در تحولات جامعه در جهت ارزشهای اسلامی بود. با توجه به متون تاریخی و روایی این نتیجه به دست آمد که برخی از صحابه پیامبر 9 به دلیل همسانی عملکردشان بر اساس ارزشهای مورد تأیید جامعه اسلامی، توانستند دارای پایگاه اجتماعی برتر شوند. اسلام آوردن و ایمان به خدا و پیامبر 9، هجرت، جهاد، مصاحبت و همراهی با پیامبر 9 و... ازجمله عوامل تعیین پایگاه اجتماعی در صدر اسلام بودند. صحابه با استفاده از این موقعیتها جایگاه خود را در جامعه بهعنوان افراد شاخص و برجسته تثبیت نمودند و این عوامل موجب شد تا آنان از طرف جامعه، مورد تأیید قرارگرفته و نقش نخبگی به آنان داده شود و نقش تعیینکنندهای در تحولات جامعه داشته و با تکیهبر رهبری الهی و ایمان و عقیده بر مبنای تعالیم قرآن کریم و سیره پیامبر 9 جامعهای اسلامی تشکیل دادند و در گسترش آن نقش مهمی ایفا کردند.
نقش,صحابه,تحولات,فرهنگی,اجتماعی,نخبگان
https://fpq.bou.ac.ir/article_63755.html
https://fpq.bou.ac.ir/article_63755_4efa52b32c467466d61aeca02f0a28aa.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
9
شماره 25- بهار 1395
2016
04
08
بررسی پیامدهای فرهنگی عملکرد صحابه در دوران حکومت امیرالمؤمنین ع
35
56
FA
معصومه
کاوند
دانشجو
10.22081/fpq.2016.63958
یاران پیامبر اکرم ص با عنوان «صحابه» آن بزرگوار، نزد عموم مسلمانان از جایگاه ویژهای برخوردار بودند و اقدامات مثبت و یا منفی آنان تأثیرات سازنده و یا مخربی را در میان جامعه مسلمین برجای گذاشته است. با توجه به نوع زمامداری امیرالمؤمنین ع در دوران حکومت ایشان میتوان این دوران را حساسترین عرصه برای ایفای نقشهای مختلف صحابه دانست که پیامدهای آن تا قرنها دامنگیر مسلمانان و جوامع آنان بوده است. ازآنجاییکه مقوله فرهنگی از تأثیرگذارترین عرصهها در جوامع مختلف هست؛ لذا پژوهش حاضر با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی پیامد عملکرد صحابه در این حوزه در دوران حکومت امام علی ع پرداخته است. صحابه با ایفای نقشهای مثبت و منفی، متناسب با نوع کارکرد خود پیامدهایی را نیز بر جای گذاشتند؛ چنانکه میتوان از گسترش علم و دانش و حوزههای علمی و نهادینه شدن فرهنگ اسلامی بهعنوان پیامدهای مثبت فرهنگی نام برد و به پیامدهای منفی همچون قرائت جدید از ایمان و کفر و اقدام علیه اهلبیت اشاره نمود.
نقش,صحابه,فرهنگی,علی ع
https://fpq.bou.ac.ir/article_63958.html
https://fpq.bou.ac.ir/article_63958_df77fc4e4d67a99d0567e0d0ec3929d5.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
9
شماره 25- بهار 1395
2016
04
08
مقایسه سیاستهای خلفای ثلاثه و امام علی ع در انتخاب کارگزاران ایران
58
76
FA
10.22081/fpq.2016.63959
یکی از مباحث مهم در تاریخ ایران اسلامی، بررسی انتخاب و گزینش کارگزاران در عصر خلفاء و امام علی ع در ایران است، چرا که مبنا و دلیل انتخاب و گزینش کارگزاران و سیاست خلفا و امام علی علیه السلام کاملاً با هم متفاوت بود، در این نوشتار به طور واضح و جداگانه سیاستهای هر کدام را بررسی میکنیم. بررسی این موضوع از اهمیت فراوانی برخوردار است چرا که مهمترین کار در اداره امور، گزینش شایستگان و به کار گرفتن افراد شایسته در جای مناسب خودشان است چون که به کار گرفتن افراد مؤمن، متعهد و با تجربه در حرفه انتخابی، موجب سهولت در انجام کارها و حل مشکلات و پیدا کردن راه حل بهتری جهت رسیدگی و برطرف شدن آنها میشود. خلفای ثلاثه افرادی را بر میگزیدند و به مناطق مختلف ایران میفرستادند که هیچ گونه نیتی جز تسلیم امر خلیفه در سر نداشته باشند و هیچ وقت به فکر ادعای حکومت مستقلی که مقابل حکومت مرکزی قد علم کند، نباشند.<br /> معیار امام علی علیه السلام در انتخاب کارگزاران خویش: تخصص، امانت داری، توان کافی، دلسوزی، حُسن سابقه، عامل ظلمه نبودن، پیشگام در اسلام، طمع نورزیدن، چاپلوس و متملق نبودن بود. وی مقام و منصب را وظیفه و امانت میدانست.
خلفای راشدین,کارگزار,امام علی,ایران
https://fpq.bou.ac.ir/article_63959.html
https://fpq.bou.ac.ir/article_63959_93442ef92a312660ffbb20165210379e.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
9
شماره 25- بهار 1395
2016
04
08
نقش حنابله در منازعات مذهبی بغداد در قرن سوم تا پنجم هجری
77
102
FA
10.22081/fpq.2016.63960
<span style="line-height: 120%; font-family: 'B Mitra'; font-size: 14pt; mso-fareast-font-family: Calibri; mso-fareast-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: FA; mso-ascii-font-family: 'Times New Roman'; mso-hansi-font-family: 'Times New Roman'; mso-ansi-font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-fareast-language: EN-US;" lang="FA" dir="RTL">حنابله (پیروان احمد بن حنبل) یکی از فرقههای چهارگانه اهل سنت است که در قرن سوم هجری در بغداد ظهور کرد و بهعنوان چهارمین فرقه اهل سنت به جامعه اسلامی معرفی شد. از ابتدای شکلگیری این فرقه تاکنون، اوج قدرت آنها در بغداد طی قرنهای سوم و چهارم است. منازعات مذهبی و فرقهای، مهمترین عامل حادثهساز در تاریخ بغداد از ابتدای تأسیس تاکنون است که در شرایط خاص سیاسی، مذهبی، اجتماعی و اقتصادی این شهر رخ داد. ازآنجاکه حنابله پرطرفدارترین و بانفوذترین جناح اهل تسنن در بغداد بودند، با تکیهبر تعصبات شدید دینی و با در پیش گرفتن شیوه تندروی سیاسی- اجتماعی، اختلافهای اجتماعی زیادی در بغداد به وجود آوردند. حنبلیان در این دو قرن، از قدرتی که در پناه حمایت گاه محسوس و گاه مخفی خلفای عباسی برای آنها به وجود میآمد در ایجاد اختلافات و تنشهای مذهبی با گروههای دینی و مذهبی حاضر در بغداد ازجمله شیعیان، مسیحیان، یهودیان و حتی شافعیان سود میبردند. حنابله در طی این قرون بیشترین منازعات مذهبی را با شیعیان داشتهاند. ما در این مقاله به منازعات این فرقه با شیعیان میپردازیم</span>
حنبلیان,منازعات مذهبی,بغداد,شیعه,قرن سوم,قرن چهارم هجری
https://fpq.bou.ac.ir/article_63960.html
https://fpq.bou.ac.ir/article_63960_0ef239db13b2b76e20a32bf047f05f6e.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
9
شماره 25- بهار 1395
2016
04
08
بررسی تعاملات ممالیک با مذاهب اربعه
103
118
FA
10.22081/fpq.2016.63961
<span style="font-size: medium;">از سال 648 ھ.ق با زوال قدرت ایوبیان، ترکان ممالیک جانشین آنان شدند و تا سال 923 بر مصر، فلسطین، لبنان و سوریه فرمان راندند. ممالیک با گرایش مذهبی سنی تلاش فراوانی را برای قدرت گیری مذاهب اهل سنت انجام دادند. این تلاش بیشتر در جهت کسب مشروعیت سیاسی و مذهبی از علما بوده است. این مقاله در پی پاسخگویی به این سؤال است که نحوه برخورد و تعامل دولت ممالیک با چهار مذهب اصلی در دوران حاکمیت خود به چه صورت بوده است؟ و به این نتیجه رسیده که تعاملات این دولت با مذاهب با توجه به رویکردهای سیاسی مذهبی این مذاهب فقهی متفاوت بوده است و با توجه به این رویکردها غلبه مذهبی در هر دورهای با برخی از این مذاهب بوده است و قاضیالقضات از میان آن مذهب انتخاب میشده است.</span>
ممالیک,شافعی,حنفی,مالکی,حنبلی,مشروعیت سیاسی
https://fpq.bou.ac.ir/article_63961.html
https://fpq.bou.ac.ir/article_63961_f020eef195f78a5a834483b0e5dd05f7.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
9
شماره 25- بهار 1395
2016
04
08
وضعیت اقتصادی زنان در عهد صفویه از منظر سفرنامه نویسان خارجی
119
150
FA
10.22081/fpq.2016.63964
<span style="font-size: medium;">در این تحقیق با استناد بر مشاهدات سفرنامه نویسان خارجی و با استفاده از روش توصیفی، جنبههایی از وضعیت اقتصادی زنان ایرانی در عصر صفویه در عرصههای؛ اشتغال، عمران، منابع درآمدی خاص، کمکرسانی به دولت و در انتها تأثیر منفی زنان حرمسرا در اقتصاد بررسیشده است. بر اساس اغلب سفرنامههای عصر صفوی، نقش و مسئولیت زنان در اقتصاد خانواده و جامعه قابلتوجه است چراکه همواره زنان در عرصهٔ اقتصاد در کنار مردان، دارای فعالیت بودهاند اما نقش زنان اشراف و دربار عصر صفوی نسبت به زنان سایر اقشار در اقتصاد بارزتر است چراکه این گروه از زنان قادرند مالکیت اموال، اماکن و اشیاء خود را شخصاً عهدهدار باشند.</span>
صفویه,زنان,اقتصاد,سفرنامههای خارجی
https://fpq.bou.ac.ir/article_63964.html
https://fpq.bou.ac.ir/article_63964_78558f24f2f71dceaee7f2ea2ea2b682.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
9
شماره 25- بهار 1395
2016
04
08
بررسی تحقیقات تاریخ اسلام در مراکز علمی برزیل
151
172
FA
10.22081/fpq.2016.63970
<span style="font-size: medium;">یکی از مهمترین بایستهها، جهت تولید و اشاعهی فرهنگ اسلامی در جوامع غیر اسلامی، شناخت درست ابعاد آشنایی جامعهی هدف با فرهنگ اسلامی است. رسالت اصلی این مقاله، شناخت یکی از ابعاد آشنایی جامعهی برزیل با فرهنگ اسلامی و بررسی پژوهشهای انجامشده درباره تاریخ اسلام در مراکز علمی و اسلامی برزیل است. توجه به اینکه کنکاش در این موضوع یا موضوعات مشابه در جامعه علمی ایران بیسابقه است، ضرورت پرداختن به این موضوع را دوچندان میکند. نوشتار حاضر میکوشد تا با بررسی سیر تحولات تحقیقات تاریخ اسلام در برزیل، به برخی از سؤالات مهم در این زمینه ازجمله سؤالات زیر پاسخ دهد: </span>
<span style="font-size: medium;">پژوهشهای انجامشده در برزیل، بیشتر درباره چه موضوعاتی از تاریخ اسلام شکلگرفته است؟ این آثار بیشتر در چه بازه زمانی تولیدشدهاند؟ سیر تاریخی مطالعات و پژوهشهای تاریخی درباره اسلام چگونه است؟ پژوهشهای انجامشده تا چه حد تحت تأثیر گرایش شیعی نوشتهشدهاند؟ سهم هرکدام از پژوهشگران بومی و غیربومی در این پژوهشها چه میزان است؟ و پژوهشگران تا چه میزان به مباحث تخصصی تاریخ اسلام ورود کردهاند؟</span>
مطالعات تاریخ اسلام,برزیل,آمریکای لاتین,مراکز علمی برزیل,مراکز اسلامی برزیل
https://fpq.bou.ac.ir/article_63970.html
https://fpq.bou.ac.ir/article_63970_8711df5426d2e256cfd4fae07e452608.pdf