2024-03-29T16:08:39Z
https://fpq.bou.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=4956
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
1397
11
شماره 35- پاییز1397
اختیارات دولت اسلامی درصورت تزاحم دو مؤلفه عدالت و مصلحت
جلال
زحمتکشان
تحقیق حاضر به بررسی تطبیقی اختیارات دولت اسلامی در صورت تزاحم دو مؤلفه عدالت و مصلحت میپردازد. اساسیترین هدف و غایت هر دولت و نظام سیاسی و بخصوص دولت اسلامی که برآمده از تعالیم الهی و دینی است، برقراری و گسترانیدن عدالت در عرصه اجتماع است و در این راستا از اختیاراتی نیز برخوردار است. ازسویی اداره اجتماع جز با لحاظ و رعایت مصلحتهایی که بهمقتضای شرایط و زمان و مکان تغییر میکند، به سامان نمیرسد. دولت اسلامی در جهت حفظ مصالح نیز دارای اختیاراتی است. اما گاهی دولت اسلامی در عمل با کشاکش و تزاحم دو مؤلفه عدالت و مصلحت روبرو میگردد، بهنحوی که رعایت مصلحت اقتضای عملی خلاف عدالت دارد و رعایت عدالت، فوت مصلحت را درپی خواهد داشت. مسأله اصلی تحقیق بررسی اختیارات دولت در حل این چالش است. تحقیق حاضر ضمن اشاره به مفاهیم عدالت و مصلحت، وضعیت اختیارات دولت اسلامی در کشاکش دو مؤلفه عدالت و مصلحت را از نگاه مکاتب مادی، اندیشه اهل سنت و فقه امامیه به نظاره نشسته است. در نهایت با طرح دو رویکرد فردی و حکومتی در فقه شیعه، با تأکید بر منطق کلنگری و درک نظاممند از مفاهیم فقهی، تزاحم عدالت و مصلحت را در این رویکرد منتفی دانسته و هردو را در یک راستا تصویر میکند.
مصلحت
عدالت
دولت اسلامی
اختیارات دولت
2018
11
22
5
34
https://fpq.bou.ac.ir/article_69837_1c0bc2a3360161ede5431cee49136e3f.pdf
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
1397
11
شماره 35- پاییز1397
دولت اسلامی و سنجش میزان تاثیر آن در ایجاد تمدن نوین اسلامی در اندیشه مقام معظم رهبری(مدظله العالی)
رسول
ملائی
مقاله حاضر به تبیین مؤلفههای شکل گیری دولت اسلامی در اندیشه مقام معظم رهبری(حفظه الله) و سپس به تبیین نظری سنجش میزان تاثیر این مؤلفهها بر تمدن نوین اسلامی میپردازد. (مسأله) در این مقاله چیستی مؤلفههای تشکیل دولت اسلامی در اندیشه ایشان، با بکارگیری نرم افزار MAXQDA بررسی شده است و سپس بوسیله روش نظری داده بنیاد میزان تاثیر این مؤلفهها در تحقق تمدن نوین اسلامی بعنوان آخرین مرحله تمدنی مورد بررسی قرار گرفته شده است.(روش) ایجاد دولت اسلامی در اندیشه مقام معظم رهبری دارای جایگاهی مهم و کلیدی میباشد. و دولت اسلامی ابزاری برای تحقق تمدن نوین اسلامی و رسیدن به حیات طیبه میباشد که در آن پیشرفتهای مادی و معنوی در جامعه محقق خواهد شد. اینکه از نظر مقام معظم رهبری مؤلفههای تحقق دولت مطلوب اسلامی چیست و چه مؤلفههایی برای ایجاد چنین دولت مطلوبی ضرورت دارد و اینکه میزان تاثیر این مؤلفهها برای تحقق تمدن نوین اسلامی در چه سطحی از ضرورت است نیازمند بررسی و پژوهش میباشد. با توجه به بررسی سخنان مقام معظم رهبری درباره ماهیت، ضرورت، هدف و منابع و مبانی نظری تحقق دولت اسلامی در کشور، مؤلفههای لازم در تحقق دولت اسلامی را میتوان نتیجه گرفت. ایشان معتقد هستند جهت تحقق دولت اسلامی که لازمة ایجاد تمدن نوین اسلامی و رسیدن به حیات طیبه در میباشد، باید در سه سطح ساختاری، محتوانی و انسانی مؤلفهها استخراج گردیده و به کارگرفته شوند. اگر این مؤلفهها در هر سه سطح ایجاد شوند در آن صورت علاوه بر ایجاد دولت اسلامی بعنوان سومین مرحله فرآیند تمدنی، یکی از دو بعد ایجاد تمدن نوین اسلامی که همان بعد ابزاری و سخت افزاری آن است ایجاد گردیده است.
2018
11
22
35
68
https://fpq.bou.ac.ir/article_69838_2d20b69fa1dd530f14a30c81aa33138a.pdf
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
1397
11
شماره 35- پاییز1397
رویکردی نوین به مبانی فقهی شیوه تولید قدرت در دولت اسلامی
سیده صفوراء
محمدی
در عصر کنونی با پیچیده تر شدن روابط بین المللی به دلیل تغییر در هندسه قدرت، تنظیم روابط کشورها رو به مشکل گرایید. توجه به سرمایههای موجود در هر جامعه، نقش مهمی را در باز تولید قدرت هر کشور ایفا میکند. اسلام به عنوان کامل ترین دین و فقه شیعه به طور خاص، دارای ظرفیتهای نابی در تولید قدرت بر اساس منابع و تبدیل آن به سرمایه و تبدیل سرمایه به قدرت، جهت اقتدار دولت اسلامی است. دولت اسلامی برای افزایش توانمندی خود در نحوه تولید قدرت بر اساس مبانی فقهی اسلام بر دو رکن اساسی استوار است که نیازمند شناسایی، تولید و کاربردی کردن هریک از آن هاست. این دو رکن، که از جمله مفروضات این تحقیق به شمار میروند، عبارتند از: الف) در بعد سخت قدرت، افزایش توانمندی دولت در بعد نظامی از طریق بالا بردن توان دفاعی، در بعداقتصادی، بر اساس احکام ابواب«زکات»، «خمس»، «انفال» و در بعدسیاسی، ارتقاء اقتدار در عرصههای ملی، منطقهای و جهانی است که تولید این قدرت از طریق«احیاء ارزشهای اسلامی» و «هویت دینی-ملی» است. در بعد نرم قدرت نیز با توجه به مولفههای فردی، اجتماعی و فرهنگی بر اساس اصولی چون؛«تالیف القلوب»، «تشکیل امت واحده»، «دعوت»، «بسیج مردمی»و«ساخت رویههای اجتماعی از طریق احکام شرعی» است. ب)رکن دوم از مولفههای اصلی قدرت در فقه سیاسی اسلام که سبب ضابطه مند شدن تولید و اعمال قدرت و مانع از انحراف در مسیرکسب و کاربرد قدرت میگردد، اصل«ولایت» است که مهم ترین شاخص در حل معضلات قدرت است. این تحقیق، به دنبال پاسخ به این سوال که مبانی فقهی شیوه تولید قدرت در دولت اسلامی چیست از طریق مطالعه کتابخانهای براساس منابع اسلامی میباشد و از جمله دستاوردهای آن میتوان به تولید، تضمین و کاربرد قدرت براساس مولفههای بیشمار اسلام، اشاره نمود.
مبانی فقهی
دولت اسلامی
قدرت
قدرت سخت
قدرت نرم
2018
11
22
69
94
https://fpq.bou.ac.ir/article_69839_945728fac0d0af414581e666732b3af8.pdf
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
1397
11
شماره 35- پاییز1397
نقش فطرت در جهتدهی مدیریت سیاسی اسلام از منظر آیات و روایات
علی رضا
مظاهری
مدیریت سیاسی در دو بعد کلی روح و فن مدیریتی مورد بحث قرار میگیرد. مدیریت سیاسی دارای فنون مختلفی میباشد لکن آنچه که جهتدهنده به فنون میباشد، روح حاکم بر آن میباشد. ویژگی مهم فطرت آن است که در میان انسانها مشترک بوده و به تبدل احوال، تغییر زمان، مکان و تمدن متحول نمیشود؛ بنابراین انسانها چون دارای فطرتی الهی هستند، ذاتاً یگانه میباشند. سوال این است که نقش فطرت در جهتدهی مدیریت سیاسی از منظر اسلام چیست؟ فرضیه تحقیق این است که فطرت به عنوان روح حاکم بر عرصه مدیریت سیاسی بوده و در جهتدهی فنون سیاسی نقش اساسی را بر عهده دارد. هدف از این تحقیق نشان دادن تاثیرات فطرت در رفتار سیاسی حاکمان بوده و تاثیر فطرت بر عملکردهای آنان در حیات سیاسی مدنظر میباشد. در این تحقیق از روش توصیفی-تحلیلی برای بررسی آیات و روایات استفاده شد. نتایج این بررسی نشان داد که بنا بر ویژگیهای فطری از منظر قرآن، مدیریت سیاسی به دو بخش فطری و طاغوتی (غیرفطری) تقسیم میشود. بروندادهای مدیریت سیاسی بر مبنای فطرت از جهت حیثیتهای نوع حکومت، مشروعیت، ویژگیهای حاکم و قوانین حاکم بر جامعه به ترتیب حکومت مردمسالاری، مشروعیت الهی، حاکم عالم عادل و حاکمیت قوانین الهی بوده و در مقابل مدیریت سیاسی طاغوتی به حکومتی دیکتاتور، مستبد و برتریجوی و دارای مشروعیت غیرالهی میباشد که ظلم، قدرتطلبی، انحصارطلبی و فساد عقیده و عمل ازجمله ویژگیهای حاکمان اینچنین حکومتی میباشند. همچنین قوانین برخاسته از چنین سیاستی قوانینی غیرالهی و منطبق با خواستهها و امیال نفسانی حاکمان خواهد بود.
فطرت
مدیریت سیاسی
مدیریت سیاسی فطری
مدیریت سیاسی غیرفطری
2018
11
22
95
118
https://fpq.bou.ac.ir/article_69840_1f4b78019c0f6d2a16823b2d320c74fa.pdf
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
1397
11
شماره 35- پاییز1397
«بایسته های» امتداد نظری و عینی نظریه ولایت فقیه در فرایند تکاملی انقلاب، با تأکید بر گام دوم انقلاب
مجید
تقی زاده
هرچند تاریخچه فقه سیاسی شیعه به تاریخ فقه باز میگردد، اما بیش از 40 سال از نوآوری امام خمینی(قدس سره) یعنی «نظام سازی» بر اساس فقه سیاسی شیعه و تأسیس حکومتی بر اساس نظریه مترقی «ولایت فقیه» میگذرد. بازخوانی منصفانه این چهل سال گویای این است که این الگو اجمالاً کارآمد بوده است، اما به نظر میرسد در آغاز گام دوم انقلاب، لازم است فارغ از پرداختن به مباحث نظری ولایت فقیه، امتداد این نظریه در اداره جامعه مورد بررسی قرار گیرد. پژوهش حاضر تلاش میکند ضمن پیش فرض گرفتن الگوی «ولایت مطلقه فقیه» بر اساس منظومه فکری امامین انقلاب، با توجه به آسیب شناسی امتداد «نظری» و «عینی» نظریه ولایت فقیه در چهل سال اول انقلاب، با توجه به مراحل پنجگانه تکامل انقلاب و همچنین مراحل سه گانه رسیدن به اهداف نظام اسلامی در «بیانیه گام دوم انقلاب»، بایستههای امتداد نظری و عینی نظریه ولایت فقیه را برای گام دوم و ادامه مسیر تکاملی انقلاب پیشنهاد کند.
نظریه ولایت فقیه
فقه حکومتی
نظریه دولت
بیانیه گام دوم انقلاب
فرایند تکاملی انقلاب
2018
11
22
119
148
https://fpq.bou.ac.ir/article_69841_fb10c6279d0e0d6aee9a0cb9a8596f6f.pdf
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
1397
11
شماره 35- پاییز1397
حکم فقهی اولی ائتلاف دولت اسلامی با دول غیر اسلامی
محمد باقر
اسدی
دولت اسلامی گاه با تهدیدات و چالشهای سیاسی سختی مواجه میشود که غلبه بر آن صرفا با تکیه بر توان داخلی امکانپذیر نیست، مانند جنگهای جهانی، تحریمهای بین المللی یا تهدیدهای نظامی و سیاسی ابرقدرتها. در چنین شرایطی دولت اسلامی مانند هر دولت دیگری باید به همکاری و ائتلاف با دیگر دولتها اقدام کند. حال اگر امکان ائتلاف با سایر دولتهای اسلامی نبود یا ظرفیتهای آنها برای گذر از چالشها کفایت نکرد، دولت اسلامی میتواند با رعایت مجموعهای از ضوابط و شرایط با دول غیر اسلامی ائتلاف کند. فقها درباره چنین ائتلافی دیدگاههای مختلفی را مطرح کردهاند، اکثریت آنان با استناد به مجموعهای از آیات و روایات قائل به حرمت جزء در حالت اضطرار و نیاز شدهاند یا آن را محدود به دریافت کمک تسلیحاتی و اجاره نیروهای دول غیر اسلامی کردهاند تا امکان دخالت و نفوذ برای آنها نباشد. اما پژوهش حاضر با تکیه بر مجموعهای از ادله از جمله ائتلافهای پیامبر9 به این نتیجه رسیده است که ادله تحریم در صدد بیان مفاسد است نه تحریم مطلق. از این رو با پیروی از ضوابطی میتوان مصالح را در حد امکان جلب نموده و مفاسد را دفع کرد و در نتیجه ائتلاف با دول غیر اسلامی را مباح شمرد.
ائتلاف
دولت اسلامی
دولت غیر اسلامی
حکم فقهی اولی
2018
11
22
149
176
https://fpq.bou.ac.ir/article_69842_070b91000ceed4b745e2c4424b8447a3.pdf
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
1397
11
شماره 35- پاییز1397
مبانی فقهی تأمین رفاه عمومی، سطح گشایش در دولت اسلامی
مهدی
رنجبران
از جمله موضوعاتی که در دولت اسلامی مورد توجه متفکرین اسلامی و بعضاً مورد نقد و طعنهی اندیشمندان غیر مسلمان قرار گرفته موضوع رفاه عمومی در دولت اسلامی بوده است. این موضوع در بین اندیشمندان مذاهب اسلامی به خصوص مذهب تشیع، نیز مورد تأمل و تبادل نظر قرار گرفته است. برداشتهای متفاوت از میزان وظیفه و حدود دخالت دولت اسلامی در خصوص تأمین رفاه عمومی و همچنین نقدهای مختلف حول این موضوع باعث شده تا این موضوع مورد بررسی در این تحقیق قرار گیرد. در این پژوهش ضمن بررسی مبانی فقهی رفاه عمومی در دولت اسلامی در سطح گشایش، تأمین رفاه عمومی از منظر اسلام و بررسی مبانی فقهی سطح اسراف، از دیگر دغدغههای این پژوهش میباشد.
رفاه
رفاه عمومی
دولت رفاه
اسراف
تبذیر
آرامش و آسایش
2018
11
22
177
203
https://fpq.bou.ac.ir/article_69843_aefa0c6b126208a508aebd8885ebc9b2.pdf