ORIGINAL_ARTICLE
نقش رسانه در تبیین هویت دینی
چکیدهبحران هویت که امروزه گریبانگیر انسان غربی شده، برآیند دیدگاه مادیگرایانه انسان به زندگی و بیتوجهی به پدیده وحی و دین است. نسل جوان بیشتر از دیگران با بحران هویت رو به روست. با ارزیابی و تحلیل عوامل و عناصر آسیبزا در نسل جوان میتوان به این نتیجه رسید که دور بودن فرد از تربیت صحیح دینی در سالهای کودکی و نوجوانی، زمینهساز دوری از هویت دینی آنان میشود. جوان برای کسب هویت، از عوامل گوناگونی همچون خانواده، نهادهای تربیتی و پرورشی، رسانههای گروهی و مطبوعات متأثر است. از سوی دیگر، از آنجا که تقویت هویت دینی، نقطه مقابل و راهکار اصلی برای مقابله با بحران هویت است، هر تلاش و کوششی که در این راستا صورت گیرد؛ در واقع، یک نوع مقابله و مبارزه برای از بین بردن بحران هویت در نسل جوان و امیدوار کردن این نسل به آینده و اعتماد و اتکا به گذشته خویش است. امروزه تأثیر رسانهها بر افکار عمومی بر کسی پوشیده نیست و صاحبان شبکهها و رسانههای جهانی با استفاده از این ابزار کارآمد به دنبال تخریب فرهنگ و هویت بومی و دینی کشورهای مورد نظر هستند. در این مقاله سعی میکنیم تا با تبیین شاخصهها و راههای تقویت هویت دینی، راهکارهایی برای شکلگیری و تقویت هویت دینی در برنامههای رسانه تبیین شود.بحران هویت که امروزه گریبانگیر انسان غربی شده، برآیند دیدگاه مادیگرایانه انسان به زندگی و بیتوجهی به پدیده وحی و دین است. نسل جوان بیشتر از دیگران با بحران هویت رو به روست. با ارزیابی و تحلیل عوامل و عناصر آسیبزا در نسل جوان میتوان به این نتیجه رسید که دور بودن فرد از تربیت صحیح دینی در سالهای کودکی و نوجوانی، زمینهساز دوری از هویت دینی آنان میشود. جوان برای کسب هویت، از عوامل گوناگونی همچون خانواده، نهادهای تربیتی و پرورشی، رسانههای گروهی و مطبوعات متأثر است. از سوی دیگر، از آنجا که تقویت هویت دینی، نقطه مقابل و راهکار اصلی برای مقابله با بحران هویت است، هر تلاش و کوششی که در این راستا صورت گیرد؛ در واقع، یک نوع مقابله و مبارزه برای از بین بردن بحران هویت در نسل جوان و امیدوار کردن این نسل به آینده و اعتماد و اتکا به گذشته خویش است. امروزه تأثیر رسانهها بر افکار عمومی بر کسی پوشیده نیست و صاحبان شبکهها و رسانههای جهانی با استفاده از این ابزار کارآمد به دنبال تخریب فرهنگ و هویت بومی و دینی کشورهای مورد نظر هستند. در این مقاله سعی میکنیم تا با تبیین شاخصهها و راههای تقویت هویت دینی، راهکارهایی برای شکلگیری و تقویت هویت دینی در برنامههای رسانه تبیین شود.
https://fpq.bou.ac.ir/article_22196_6d94f0bfeb303c0c28bb984dea9f3700.pdf
2010-09-23
1
28
واژههای کلیدی: هویت
هویت دینی
رسانه
ORIGINAL_ARTICLE
نقش اجتماعی دین اسلام در گسترش علم
چکیده
در پاسخ به این سؤال که چگونه دین اسلام در راستای گسترش علم به ایفای نقش پرداخته، به این نتیجه رسیدیم که آموزههای اسلام، روند جامعه را به مسیری سوق میدهد که تأییدکنندة علمآموزی و گسترش رو به رشد علم و عالمان باشد. در این اندیشه، وجه تمایز انسان با سایر موجودها، بهرهمندی از نعمت شناخت و معرفت است. مفهوم علم در اندیشه اسلامی، دایرة وسیعی از انواع معرفتهای حصولی، حضوری، تصور، تصدیق، کلی و جزئی را در بر میگیرد. آموزههای اسلامی، بدنة جامعه را از نظر اجتماعی و فرهنگی، تحت تأثیر قرار داده و افراد (نه تنها مؤمنان، بلکه کافران و مشرکان و حتی پیروان دیگر ادیان) از طرف خدای سبحان و اولیایش، بر خردمندی و به کارگیری عقل دعوت میشوند. همچنین انسان در قرآن به ژرفنگری در آثار خلقت و طبیعت فرا خوانده میشود و توصیه میشود به اینکه باید علوم را از هر منبعی که واجد آن باشد، اخذ نماید. برآیند چنین تفکری، انگیزة شناخت متقابل را در بین پیروان خود ایجاد مینماید، که نتیجة آن، گسترش رو به رشد مباحث علمیاست.
https://fpq.bou.ac.ir/article_22197_fbd90f1c63a19d9d1eaa34c9fd845a62.pdf
2010-09-23
1
16
واژههای کلیدی: معرفت
علم
دین
اسلام
نقش
ORIGINAL_ARTICLE
بازنمایی مفاهیم و نمادهای مذهبی در سینمای ایران
چکیده
در سالهای اخیر، «مصرف» به عنوان موضوعی اساسی برای مطالعههای اجتماعی تبدیل شده است. این در حالی است که دنیای امروز هم روز به روز شاهد افزودهتر شدن و پیچیدهتر شدن وسایل ارتباط جمعی است و در این میان، سینما به خاطر نقش تأثیرگزارش، جایگاه ویژهای دارد. از یک سو، خود سینماگران و رسانهورزان مشغول مصرف مفاهیم هستند و از سوی دیگر، با استفاده از اثری تولیدی، مخاطبشان را به عنوان مصرفکنندة یک کالای فرهنگی در نظر دارند. به دلیل اهمیت دین در جامعه ایرانی، سینمای ایرانی به نوعی با آموزههای دینی مرتبط است. این مقاله قصد دارد تا چگونگی بازنمایی و مصرف مفاهیم و نمادهای مذهبی را در دهه 70 و 80 سینمای ایرانی بررسی نماید.
https://fpq.bou.ac.ir/article_22198_bb48d7b3adadb0fdac9fd615349d80ea.pdf
2010-09-23
1
22
واژههای کلیدی: مصرف
بازنمایی
نمادهای مذهبی
کالای فرهنگی
سینمای ایرانی
ORIGINAL_ARTICLE
چگونگی تقدّم وجود علمی بر وجود عینی، از دیدگاه فلسفه و عرفان
چکیده
مسبوقیت علم الهی بر وجود عینی ممکنها، از جمله مباحثی است که میتوان گفت تمامی هستیشناسان الهی بر آن اتفاق نظر دارند. اما اختلاف مبانی فکری و نحوة تفسیر هر یک از وجود علمی و عینی، باعث تحلیلهای متفاوت ایشان از نحوة این تقدّم شده است. در نگاه مشایی، سلسلة علّی و معلولی موجودها که در نهایت، به خداوند متعال منتهی میشود، وجودهای عینی را تشکیل میدهند. خداوند سبحان که علّةالعلل این نظام علّی و معلولی است، با علم به ذات خویش، عالم به تمامی ممکنها است؛ علمی حصولی که به نحو کلّی و بسیط بوده و از لوازم ذات متعالی اوست و از باب تقدّم رتبی علّت بر معلول، مقدّم بر تمامی معلولهای امکانی است. بر اساس دیدگاه حکمت متعالیه که وجود، تنها امر اصیل و عینی است، وجود عینی، سلسلهای مشکِّک از موجودهای ممکن به امکان فقری را شامل میشود که در نهایت، به حق تعالی به عنوان تنها وجود عینی مستقل بالذات میرسند. اما علم حق تعالی که سبب صدور ممکنها میشود، به نحو نقش بستن صورتهای ذهنی نبوده؛ بلکه همان علم حق به ذات بسیط خویش است که به خاطر جمع تمامی کمالهای وجودی، در عین بساطت و اجمالی بودن، عین کشف تفصیلی است. اما در نگرش عرفانی که وجود عینی و حقیقی، در ذات حقتعالی منحصر است و همه ممکنها، محل تجلی و شئون او هستند، بحث از تقدّم مظاهر علمی حق تعالی بر محل تجلی عینی و خلقی اوست؛ به گونهای که تعیّن اوّل و دوم که تعیّنهای علمی در صقع ربوبی و علم الهیاند، واسطة ظهور تمامی مظاهر خلقی، اعم از عوالم جبروت، ملکوت و ناسوت میشود. پژوهش حاضر، در صدد بررسی چگونگی تقدّم وجود علمی بر وجود عینی، از دیدگاه مکتب فلسفی مشاء، حکمت متعالیه و مبانی عرفانی است تا با شرح این تفاسیر و مقایسه و تحلیل آنها، گامی در راستای روشنترشدن بحث برداشته شود.
https://fpq.bou.ac.ir/article_22199_515870bc9962451ad2cf534b31612fa7.pdf
2010-09-23
1
18
واژههای کلیدی: وجود عینی
وجود علمی
صور مرتسمه
صقع ربوبی
اعیان ثابته
ORIGINAL_ARTICLE
ابنکمونه و شبهه وارد بر ادله اثبات توحید خداوند
چکیده
شبهه ابنکمونه، شبههای است که بر یکی از ادله توحید وارد شده است و آن دلیل، «لزوم ترکیب» است که خلاصه آن چنین است که اگر دو خدا موجود باشد، هر دو در وجود مشترک خواهند بود و اگر یک مابهالامتیاز، آنها را جدا نکند، متحد خواهند بود. وجود مابهالامتیاز باعث میشود که هر یک از آن دو خدا، مرکب از مابهالامتیاز و مابهالاشتراک شود و هر مرکب، نیز ممکنالوجود است، نه واجبالوجود. شبهه معروف منسوب به ابنکمونه در تخریب دلیل توحید است. البته این شبهه را نخستین بار، شیخ اشراق در کتاب مطارحات بر برهان حکمای مشاء مطرح کرد و وقتی ابنکمونه که از شارحان کلام شیخ اشراق است، آن را در برخی تألیفهای خود بیان کرد، به نام او، شهرت یافت.
https://fpq.bou.ac.ir/article_22200_c0b0baae1a5fe5912577781c3a09142d.pdf
2010-09-23
1
16
واژههای کلیدی: ابنکمونه
شبهه ابنکمونه
ادله توحید
ORIGINAL_ARTICLE
نقش فرهنگ در سیاست خارجی دولت اسلامی از دیدگاه امام خمینی(ره)
چکیده
این مقاله به بیان این امر میپردازد که امام خمینی(ره) نگاهی فرهنگی به جامعه و سیاست و نیز سیاست خارجی دارد و رویکرد فرهنگی امام(ره) به سیاست خارجی نیز نشأت گرفته از مبانی انسانشناختی اوست و سیاست خارجی و رفتار کارگزاران آن را در ارتباط با انسانهای خود ساخته و متقی یا انسانهای فاسق و ستمکار میداند. با مطالعه و بررسی دیدگاه امام(ره) در ارتباط با راهبردها و اهداف خرد و کلان دولت اسلامی در قلمروی سیاست خارجی به این نتیجه میرسیم که هر یک از آنها با توجه به اهداف فرهنگی و ارزشی معنا مییابد. پس ارزشهایی که ماهیت انسانی و الهی دارد، و در قلمروی وظایف و رسالتهای دولت اسلامی قرار میگیرد و اساساً فلسفه تشکیل دولت اسلامی تحقق بخشیدن به اهداف بزرگ الهی- انسانی است که انبیای الهی و امامان(ع) به دنبال آن بودند. از این نظر، میتوان گفت که در یک دولت اسلامی، اهداف مادی یا قدرت و منافع ملی صرفاً هدف نیست؛ بلکه این اهداف به تبع اهداف معنوی، فکری و فرهنگی معنا و مفهوم مییابد.
https://fpq.bou.ac.ir/article_22201_e92ccff89456eee5ab05184701d7fa54.pdf
2010-09-23
1
29
واژههای کلیدی: فرهنگ
امام خمینی(ره)
دولت اسلامی
راهبردها
اهداف
ORIGINAL_ARTICLE
تبیین رابطه ولی فقیه و مراجع در نظام سیاسی ولایت فقیه
چکیده
یکی از سؤالهایی که دربارة نظریه ولایت فقیه مطرح میشود این است که جایگاه مراجع بزرگوار تقلید و مجتهدان دیگر غیر از ولی فقیه، در نظام سیاسی مبتنی بر ولایت فقیه کجاست؟
نگارنده معتقد است که بروز برخی مسائل مستحدثه، مثل امکان تحریم حج از سوی برخی مراجع، همچنین اختلافهایی که به طور معمول، هر سال در ثبوت رؤیت هلال ایجاد میشود و بازتاب منفی آن در جامعه اسلامی، ضرورت پرداختن به این بحث را بیشتر میکند.
در این مقاله، تلاش شده است تا دایره اختیارات مراجع بزرگوار تقلید در نظام سیاسی مبتنی بر ولایت فقیه، با توجه به آرای آنها و نظرهای حضرت امام(ره) بررسی شود. در این راستا، این مسئله تبیین شد که حوزه نفوذ فتاوای مراجع بزرگوار (غیر از ولی فقیه) مربوط به حوزه فردی است و مسائل اجتماعی در صلاحیت کسی است که به عنوان ولی فقیه در رأس قرار دارد. در این باره به مسائل و مصادیق مختلفی میتوان اشاره نمود، مثل مسئله ثبوت اول ماه، دریافت وجوههای شرعی، اجرا یا عدم اجرای برخی قوانین مربوط به معاملههای بانکی، مثل سود یا دیرکرد اقساط، حلال یا حرام بودن خوردن آبزیان، مثل ماهی اوزون برون، خاویار و غیره. البته در این مقاله فقط یکی از مصادیق، یعنی مسئله ثبوت اول ماه بررسی شده است.
https://fpq.bou.ac.ir/article_22202_98b4b88a1bcddc86ca2bd00ea4436658.pdf
2010-09-23
1
29
واژههای کلیدی: ولایت فقیه
مرجعیت
نظام سیاسی ولایت فقیه
اختیارهای مراجع
ORIGINAL_ARTICLE
تقابل فیزیکی وهابیت با تشیع
چکیده
وهابیت، یکی از فرق انشعابی از اسلام است که در قرن 12 هجری قمری توسط محمد بن عبدالوهاب، ابداع و به جهان اسلام معرفی شد و به قصد پیکار با سایر فرق اسلامی در مقابل آنها، قد علم کرد و حتی سایر فرقههای اسلامی را رد و مورد تکفیر قرار داد. وهابیت در ذات خود، جوهرة دشمنی و مخالفت با مفاهیم اصیل قرآنی و اسلامی را حفظ کرده و دشمنی آن با اسلام ناب محمدی(ص) و به خصوص تشیع، امری انکارناپذیر است.
با توجه به اهمیت موضوع که این فرقه باعث انشعاب دیگری در اسلام و در نتیجه، تفرقه در میان مسلمانان شده است و با توجه به تکفیر سایر فرق اسلام توسط آن و همچنین رفتار وحشیانة آن با شیعیان، شناخت این فرقه و بررسی عملکردهای آن، نیاز عمدة جامعة جهانی و مسلمانان است.
https://fpq.bou.ac.ir/article_22203_4353f85debc2b96ee561ed0c6fa76f42.pdf
2010-09-23
1
18
واژههای کلیدی: وهابیت
تقابل فیزیکی
تشیع
حنابله
ORIGINAL_ARTICLE
نقش مذهبی و فرهنگی خاندان اشعری در گسترش تشیع تا قرن چهارم هجری
چکیده
اشعریان از قدیمیترین خاندانهای شیعی در عصر غیبت صغری بودند که بیش از یک قرن، زعامت مذهبی و علمی شیعیان در شهر قم را بر عهده داشتند. اشعریان از قبایل مشهور عرب در کوفه بودند که در قرن اول، تحت شرایط خاص به قم مهاجرت کردند و باعث تحولهای بزرگ سیاسی و اجتماعی در این دوران شدند. مهمترین آن، تأسیس و شکلگیری حوزة حدیثی قم است. در قرن دوم، سعد بن عبدالله اشعری و عموزادگانش در قم، تمدن شیعی را ایجاد کردند؛ به گونهای که در قرن دوم و سوم هجری، بزرگترین حوزة علمی علوم اهل بیت در جهان اسلام به وجود آمد و محدثان و فقیهان بزرگی از جهان اسلام به قم آمدند. در قرن چهارم، به دلیل شورش مکرّر قمیها بر خلافت عباسی، در مقابل حملههای نظامی، سلطه آنها کم شد. با افول سیادت اشعریان در این منطقه، حوزة علمی قم اعتبار و مرجعیت خود را از دست داد. این نوشتار سعی دارد تا اوضاع مذهبی و فرهنگی اشعریان را در این دوران بررسی کند.
https://fpq.bou.ac.ir/article_22204_9b6317fffd823cf72af967c68c8d5ff7.pdf
2010-09-23
1
20
واژههای کلیدی: اشعریان
غیبت صغری
تشیع
ORIGINAL_ARTICLE
ماهیت علم و تکنولوژی و نسبت آن با دین
نشست علم و تکنولوژی، خردادماه 89 در دانشگاه باقرالعلوم(ع) با حضور اساتید و دانشجویان و سخنرانی حجةالاسلام و المسلمین میرباقری، رئیس فرهنگستان علوم اسلامی برگزار شد که گزیده صحبتهای استاد به این شرح است: این موضوع، برای دنیای اسلام و به ویژه کشور ما، ضرورت عینی دارد. ما در وضعیت رقابت تمدنیای که با غرب داریم، باید جایگاه خودمان را با عقلانیت غرب (اعم از عقلانیت بنیادی، راهبردی و کاربردی آن و عقلانیت نظری و تجربی) و فناوریهای آن (اعم از سخت و نرم) مشخص کنیم. در این رقابت تمدنی، ما نیازمند یک عملگرایی هوشمند و بحثهای بنیادی و اساسی هستیم. در اینجا؛ یکی از مباحث بنیادی و اساسی را مطرح میکنیم که نوع رویارویی ما با غرب را مشخص میکند.
https://fpq.bou.ac.ir/article_22205_1ebe1aa29c105ddd2a3d2523cbe7e4d4.pdf
2010-09-23
1
9
ماهیت علم و تکنولوژی و نسبت آن با دین