دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
1
شماره 1 - زمستان 1387
2008
12
21
مناسبات آزادی و امنیت
11
31
FA
در نوشته حاضر، رابطه آزادی و امنیت بررسی شده است. از این رو، سه دیدگاه مطرح شده است: تقدم امنیت بر آزادی، تقدم آزادی بر امنیت و تعامل آزادی و امنیت. نگارنده مقاله، مدعی است که بین آزادیهای مشروع و امنیت، هیچ تعارض و تضادی وجود ندارد و جمع آنها امکانپذیر است و در واقع، بین آزادی و امنیت یک رابطه تعاملی برقرار است.
در نسبت میان آزادی و امنیت، توجه به این مسئله حائز اهمیت است که امنیت برای خدمت به جامعه و تأمین و تضمین آزادی است. برای نهادینه ساختن تعامل آزادی و امنیت لازم است که مجموعه قوانینی وضع و به اجرا گذارده شود تا با تأمین امنیت در همه سطوح، بر این مسئله نظارت و تأمین آزادی را به طور مداوم ضمانت نماید.
در واقع، قانون از جمله نهادهایی است که رابطه تعاملی بین آزادی و امنیت را تنظیم میکند، به طوری که افراد جامعه هم از آزادیهای مشروع خود و هم از امنیت لازم در تمام ابعاد برخوردار باشند.
تا زمانی که جامعه آزادی و امنیت توأمان برقرار نباشد، جامعه به پیشرفت و توسعه نخواهد رسید؛ چرا که توسعه در سایه امنیت و آزادی تحقق مییابد و در فرایند توسعه، آزادی و امنیت نیز تقویت خواهند شد.
<strong> </strong>
واژههای کلیدی: آزادی,امنیت,رابطه آزادی و امنیت,قانون
https://fpq.bou.ac.ir/article_22237.html
https://fpq.bou.ac.ir/article_22237_9220e2ca611b23a10c5966c8c85c2cc3.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
1
شماره 1 - زمستان 1387
2008
12
21
چالشها و فرصتهای شیعیان در ساختار سیاسی عراق
32
53
FA
<strong>چکیده</strong>
کشور عراق، به دلیل موقعیت استراتژیک در منطقة خاورمیانه و همچنین وجود منابع غنی نفت، همواره مورد توجه کشورهای استعمارگر بوده است. در این میان، با توجه به اینکه شیعیان اکثریت جمعیت عراق را تشکیل میدهند، نقش آنها در تحولات عراق که همان رهایی از استعمار و ایجاد حکومت اسلامی است، حائز اهمیت میباشد. لذا این مقاله، در پی پاسخ به این سؤال میباشد که شیعیان عراق با چه چالشها و فرصتهایی در ساختار سیاسی عراق مواجهاند؛ به عبارت دیگر، جایگاه شیعیان در ساختار قدرت سیاسی عراق چیست؟
<strong> </strong>
واژههای کلیدی: شیعیان عراق,ساختار سیاسی عراق,فرصتها,چالشها
https://fpq.bou.ac.ir/article_22238.html
https://fpq.bou.ac.ir/article_22238_7c15efd9eab251478f1b70337172b482.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
1
شماره 1 - زمستان 1387
2008
12
21
مکتب تفکیک و اصالت وجود
54
75
FA
<strong>چکیده</strong>
یکی از مباحث مهم که از دیرباز توجه فیلسوفان اسلامی را به خود جلب کرده، مسئله اصالت و تحقق خارجی است و اختلاف بین فلاسفه در این جهت است که اصالت و عینیّت از آنِ وجود است یا ماهیّت. این مسئله، نه تنها ذهن فیلسوفان را درگیر خود کرده و به بحث و اثبات ادعای خود پیرامون آن پرداختهاند، بلکه متکلمان و برخی مخالفان با فلسفه، نیز به بحث در مورد آن پرداختهاند. مکتب تفکیک، به عنوان یکی از مکاتب نوپایی قرون اخیر، درصدر مخالفت با فلسفه و عرفان درآمده و معتقد است که تنها راه شناخت که مبری از خطا و برتر از راههای شناختی دیگر - عقل و کشف - است، وحی است.
اهل تفکیک، استناد به ظاهر آیات و روایات و تفسیر خاصی که از آن دارند، به تخطئه فلاسفه و عرفا پرداختهاند و اگر متعرض بحثهایی، چون اصالت وجود یا ماهیت، اشتراک معنوی و غیره میشوند، اولاً به خاطر رد مباحث آنان و اثبات ادعای خودشان است و ثانیاً اتّخاذ موضع آنان در جهت عقلانی کردن ادعایشان است، که البته در این مورد نیز نظر واحدی ندارند و حتی از یکی از بزرگانشان در مورد یک مسئله، چند نظر نقل شده است، مانند مسئلة اصالت وجود یا ماهیت که گاهی قائل به اصالت ماهیت شده، زمانی از «اصلین» سخن به میان آورده و گاهی بیان میدارند که نه وجود اصیل است، نه ماهیت، بلکه اصالت از آن ولایت است. هدف آنها از طرح همة این مباحث، تنها یک چیز است و آن، تخطئه آراء فلاسفه و عرفا، به خصوص اندیشههای جناب صدرالمتألهین و ابن عربی است.
آنچه در این نوشتار بیان شده، به طور اجمال، معرفی مکتب تفکیک، بزرگان آن و نظر آنان در دو دورة مختلف فکری،در بحث اصالت وجود یا ماهیت است.
<strong> </strong>
واژههای کلیدی: مکتب تفکیک,اصالت وجود,اصالت ماهیت,سنخیت بین علت و معلول
https://fpq.bou.ac.ir/article_22239.html
https://fpq.bou.ac.ir/article_22239_3ce7bb67deb85d5adabe7dd167f5ec13.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
1
شماره 1 - زمستان 1387
2008
12
21
بررسی قضا و قدر الهی
76
116
FA
<strong>چکیده</strong>
بحث از قضا و قدر و جایگاه و تأثیر آن در زندگی روزمرة انسان از ابتداییترین و شاید غامضترین مسائل مطرحه در اندیشة بشر است و از این رو بیشتر مکاتب و فرق اعتقادی به ارائه تغییر و تبیینی مطابق با اعتقادات از آن مسئله پرداختهاند. گاه تفسیر جبرگرایانه اشعری، انسان را گرفتار زندان سرنوشت و تقدیر نموده و گاه اختیار مطلق معتزله، عنان از کف بشر ربوده و او را مختار به هر کاری دانسته است. این تیز دو سر ما را به تلقی صحیح و متناسب با دیگر سازههای اعتقادی فرا میخواند.
باید اذعان داشت که هیچ گاه نمیتوان به صراحت گفت که انسان محدود به قضا و قدر است یا خیر، بلکه باید توجه کرد که وقتی بحث از مجردات است که فقط یک نحوه وجود دارند، قضا و قدرشان حتمی و غیر قابل تغییر است، اما در مسئله انسان که موجودی غیر مجرد است، بحث، متفاوت میشود و قضا و قدر به هر دو نوع حتمی و غیر حتمی در انسان صادق است. قضا و قدر، هیچ گاه عاملی در عرض سایر عوامل جهان نیست، بلکه مبدأ و منشأ تمام عوامل است و دیگر عوامل، مظاهر قضا و قدر و قانون علیت عمومی هستند، تا جایی که در تعالیم پیشوایان دینی ما، حتی دعا نیز از مظاهر قضا و قدر بیان شده است. با دقت در تعالیم راهنمایان بشر و ائمه اثنی عشر در مییابیم که جبر اشعری و اختیار اعتزال را تأیید ننمودهاند، بلکه سخن از قسم سوی به نام «امر بین الامرین» است، که در این مقاله به آن بیشتر میپردازیم.
<strong> </strong>
<strong> </strong>
واژههای کلیدی: قضا,قدر,امر بین الامرین
https://fpq.bou.ac.ir/article_22240.html
https://fpq.bou.ac.ir/article_22240_c920686bade48b043c4717fcb8092efb.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
1
شماره 1 - زمستان 1387
2008
12
21
علم بومی از دیدگاه دکتر سیدحسین نصر
117
150
FA
<strong>چکیده</strong>
مسئله بومیشدن علم، چندی است که مورد توجه محافل علمی واقع شده و برخی از اندیشمندان بر آن تاکید دارند و برخی دیگر ایجاد علمی بومی را ممتنع میدانند و ماهیت علم را جهانی قلمداد میکنند. در این مقاله، فارغ از قضاوت امکان یا امتناع علم بومی، <em>نظر دکتر سید حسین</em><em>نصر</em> را در این مقوله مورد بررسی قرار میدهیم و نکته جالب توجه اینجاست که امروز تحت عنوان شعار «بیداری ممالک شرق» و نیز ظهور انقلاب اسلامی ایران، توجه به علم بومی مطرح شده است. حال آنکه پیش از طرح فوق و نیز پیش از ظهور انقلاب اسلامی، سید حسین نصر، شخصیتی فرهنگی و اجرایی در دربار، با عنوان رئیس دفتر فرح، دغدغه علم بومی و سیادت قوم پارس را در سر داشت.
دکتر نصر، علاوه بر داشتن عرق ملی، به مدد نیاکان فاضل و دانشمند که از طبقه روحانیون بودند، مشتاق احیای تفکر ایرانی – اسلامی است. او در زمانی که همگان شیفته غرب بودند، دم از علوم اسلامی زد و این علوم را زیربنای تمدن جدیدی دانست که امید دارد، دوباره با توجه به مقتضیات روز احیا شود. اکنون بعد از گذشت چهار دهه از این نظریه، شاهد گسترش این ادعا در سطح تمام کشورهای شرقی هستیم.
همچنین در این مقاله، از موضع چگونگی رسیدن به شناخت، به این مبحث نگاه میکنیم و البته دریچه دید خود را افکار دکتر سید حسین نصر قرار میدهیم که مقامی علمی است و در تاریخ علوم و فلسفه تتبع کرده و صاحب نظر است.
بازگشت به علم سنتی، از نظر بنیانهای فکری و روشهای آن، نشاندادن چگونگی نیل به آن و تطبیق آن با علم دوران تجدد، به منظور تأیید و تقویت بیشتر این رویکرد از علم، بخش پایانی این مقاله است.
<strong> </strong>
<strong> </strong>
واژههای کلیدی: علم بومی,علوم سنتی,علوم جدید,مابعدالطبیعه,فلسفه,وحی,شناخت معتبر
https://fpq.bou.ac.ir/article_22241.html
https://fpq.bou.ac.ir/article_22241_111aee68dbed2c64e0b490fa7ff7ebd3.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
1
شماره 1 - زمستان 1387
2008
12
21
آشنایی با اندیشه تالکوت پارسونز
151
170
FA
زهرا
قربان زاده
دانشگاه
<strong>مقدمه</strong><br />تالکوت پارسونز (Talcott Parsans) همواره بر این باور بود که میتوان جامعهشناسی را به عنوان یک علم، از روش تحول منسجمی برخوردار کرد، به طوری که هم نظریهای عام در مورد جامعه و هم تصوری از یک محتوای (علمی) مشخصاً جامعهشناسی به دست دهد.<br />پارسونز، در راستای تلاشهایش برای عرضه یک نظریه عام درباره جامعه، در واقع برای عرضه دیدگاهی جامع درباره واقعیت اجتماعی که بتواند ابزارهای نظری لازم برای صورتبندی هر عرصهای از پژوهش و در اختیار جامعهشناسی بگذارد، زبانی را به کار میگرفت که ویژه خود او بود.<br />تالکوت پارسونز، در طول زندگی خویش متأثر از افراد و شخصیتهای گوناگونی بود، ابتدا تحول تدریجی یک نظریه ارادهگرایانه در زمینه کنش اجتماعی، در مسیر کارهای او نقش ویژهای دارد که در تقابل با دیدگاههای اثباتگرا، فایدهگرا و کاهشگرا در جامعهشناسی است. اثر محوری پارسونز در این زمینه، <em>ساختار کنش اجتماعی</em> است.<br />از آنجا که کنش اجتماعی، متأثر از عوامل دیگری نیز بود، پارسونز در راستای کارکردگرایی ساختاری، از محدودههای نظریه کنش اجتماعی دور میشود و پایهگذار تحلیل کارکردگرایی در حوزه جامعهشناسی میشود.<br />در مقاله حاضر، ضمن بررسی زندگینامه پارسونز، به نحلههای فکری و شخصیتهای تأثیرگذار بر اندیشه پارسونز میپردازیم و سپس تحول فکری پارسونز را از نگارش کتاب «<em>ساختار کنش اجتماعی</em>» تا اتخاذ رویکرد کارکردگرایی ساختاری مورد بررسی قرار میدهیم.
آشنایی با اندیشه تالکوت پارسونز
https://fpq.bou.ac.ir/article_22242.html
https://fpq.bou.ac.ir/article_22242_08a477cc6837fe0fd6880883b0672526.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
1
شماره 1 - زمستان 1387
2008
12
21
بررسی حجاب در میان ملل باستانی و ادیان توحیدی
171
186
FA
<strong>چکیده</strong>
امروزه بیش از هر زمان دیگری، نگرشی نو، به استخراج مسائل و مشکلات روز و بیان آنها برای نسل جوان، نیاز است و حجاب همواره یکی از شاخصههای اجتماعی دینداری تلقی شده است. مطالعات تاریخی در ادیان توحیدی نشان میدهد که پوشش مناسب همواره مورد تأکید آموزههای دینی بوده است، هرچند تاریخ حجاب و پوشش کنونی زنان مسلمان به سدههای آغازین اسلام باز میگردد، امّا به سادگی میتوان مدعی شد که حجاب مختص دین اسلام و ادیان دیگر نیست، بلکه در میان اقوام و ملل مختلف نیز وجود داشته است، زیرا لباس و پوشش، طبیعیترین نیاز هر انسانی و به ویژه زنان است که از رهگذر آن میتوان خود را از آسیبهای اجتماعی حفظ کرد.
آنچه مسلم است، این است که قبل از اسلام، حجاب بوده است. در واقع، اسلام واضع قانون حجاب نیست، بلکه فقط به آن رسمیت خاصی بخشید، تا با روحیه زنان سازگار باشد، در حالی که در سایر ادیان، از جمله دین یهود، افراط زیاد و سختگیری فراوان در مورد حجاب شده است.
به هر حال حفظ حجاب و پوشش زنان در ادیان، متناسب با فطرت زنان و برحسب شرایط خاصی است و در ادیان زرتشت، یهودیت، مسیحیت و اسلام لازم و واجب شمرده شده است. در این مقاله، ضمن بحث در مورد واژة حجاب پوشش زنان در اقوام کهن و ادیان توحیدی به نقش اسلام در تعدیل آن هم خواهیم پرداخت.
<strong> </strong>
واژههای کلیدی: حجاب,ملل,ادیان
https://fpq.bou.ac.ir/article_22243.html
https://fpq.bou.ac.ir/article_22243_158f3ceec3fabc390113b5f772c91196.pdf
دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
1
شماره 1 - زمستان 1387
2008
12
21
جنبشهای ایرانیان در عصر اول خلافت عباسی
187
217
FA
<strong>چکیده</strong>
سالهای 132 تا 232 هجری قمری دوران اول حکومت عباسی میباشد. در این دوران، که دوران ثبات و عصر طلایی خاندان عباسی به شمار میرود، ایرانیان نقش و جایگاه مهمی در دستگاه خلافت داشتند. اما دستهای از ایشان که آرزوهای خویش را بر باد رفته میدیدند، دست به شورشهای متعددی زدند و جنبشهایی را پدید آوردند که دستگاه خلافت را با چالشهای بسیاری روبرو کرد.
این مقاله، با بررسی علل و عوامل شکلگیری این جنبشها بر اساس نظریة ابن خلدون به معرفی مهمترین جنبشهای ایرانی در این عصر میپردازد.
چکیده سالهای 132 تا 232 هجری قمری دوران اول حکومت عباسی میباشد. در این دوران,که دوران ثبات و عصر طلایی خاندان عباسی به شمار میرود,ایرانیان نقش و جایگاه مهمی در دستگاه خلافت داشتند. اما دستهای از ایشان که آرزوهای خویش را بر باد رفته میدیدند,دست به شورشهای متعددی زدند و جنبشهایی را پدید آوردند که دستگاه خلافت را با چالشهای بسیاری روبرو کرد. این مقاله,با بررسی علل و عوامل شکلگیری این جنبشها بر اساس نظریة ابن خلدون به معرفی مهمترین جنبشهای ایرانی در این عصر میپردازد. واژههای کلیدی: جنبش,ایرانیان,عصر اول خلافت عباسی,ابن خلدون,عصبیت,خودکامگی,اختلال در کار دولت
https://fpq.bou.ac.ir/article_22244.html
https://fpq.bou.ac.ir/article_22244_2b244c3cb60df70b968dfce73b258ba8.pdf