2024-03-29T09:50:55Z
https://fpq.bou.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=4962
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
1398
12
شماره 40-زمستان1398
هدف و غایت حرکت انقلاب اسلامی و اهمیت شکلگیری دولت اسلامی با توجه به اندیشه مقام معظم رهبری
سید احمد
کشفی
انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 به رهبری امام خمینی (ره) به وقوع پیوست. پس از رحلت امام خمینی (ره) در سال 1368، حضرت آیتالله خامنهای رهبری این انقلاب را به عهده گرفته و با ادامه راه امام راحل و هدایت جامعه با همان اندیشه، پنج گام را برای انقلاب اسلامی تا رسیدن به اهداف آن برمیشمارند که عبارت است از 1- وقوع انقلاب اسلامی که قدم اول بود؛ 2- برپایی نظام اسلامی؛ 3- شکلگیری دولت اسلامی؛ 4- ایجاد جامعه یا کشور اسلامی؛ 5- تحقق تمدن نوین اسلامی. با توجه به بیانات معظم له، مراحل اول و دوم تاکنون طی گردیده است و اکنون در مرحله شکلگیری دولت اسلامی هستیم، این مرحله بهنوبه خود دارای پیچیدگیهایی است که عبور از آن را سخت نموده است بهگونهای که هنوز دولت اسلامی با ویژگیهایی که رهبر انقلاب بیان داشتهاند، محقق نگردیده است. انقلاب اسلامی دارای هدف میانی تشکیل جامعه و تمدن اسلامی بهعنوان بستر و الگو برای هدف نهایی یعنی تربیت انسان و رشد کمال او تا رسیدن به لقا الله است. این مقاله بر مرحله سوم از فرآیند تحقق اهداف انقلاب اسلامی یعنی شکلگیری دولت اسلامی، تمرکز دارد. میتوان بیان نمود که تحول معنوی و اسلامی شدن روش و منش کارگزاران، اصلیترین مؤلفه تشکل دولت اسلامی از منظر مقام معظم رهبری است.
انقلاب اسلامی
دولت اسلامی
کارگزاران نظام اسلامی
مقام معظم رهبری
آیتالله خامنهای
2020
02
20
5
30
https://fpq.bou.ac.ir/article_69885_699cf2aa92efa94ed84fab6ba0ed6690.pdf
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
1398
12
شماره 40-زمستان1398
علل و عوامل سرانجام شیخ فضلالله نوری
کاظم
محدثی
در این نوشتار سعی میشود تا قتل شیخ فضلالله نوری را بهعنوان یک بحران بزرگ برای تاریخ معاصر ایران با توجه به چارچوب نیرو محور تحلیل و بررسی قرار بگیرد و فرضیه نگارنده این است که شکاف و اختلاف میان روحانیون و علما بهعنوان یکی از چهار نیروی درگیر در مشروطیت بحرانآفرینی کرد. ازآنجاکه تاریخ هر کشوری با توجه به وضعیت و اوضاع سیاسی و اجتماعی که منحصر به آن کشور است، مملو از حوادث و سرگذشتها و اتفاقاتی است که بررسی و واکاوی آنها و درنتیجه آگاهی پیدا کردن از علل و عوامل و چرایی و چگونگی آنها میتواند نوعی بصیرت و توانایی تشخیص به افراد و نیروهای حاضر درصحنه سیاسی بدهد، بهگونهای که بتوانند انتخابهای صحیح و مناسبی را داشته باشند، بررسی تاریخ مشروطه ایران بهویژه نقطۀ افول و غروب و زوال مشروطه یعنی به دار آویخته شدن شیخ فضلالله نوری بهعنوان یک چالش یا بحران اهمیت پیدا میکند، چراکه بررسی این حادثه از زوایا و جوانب مختلفی میتواند بازگوکننده خیلی از مسائل و مشکلاتی باشد که شاید هنوز هم درصحنه سیاسی، اجتماعی ایران و در میان نیروهای درگیر درصحنه سیاسی ایران وجود دارد. با توجه به شواهد تاریخی به نظر میرسد که هرچند نیروها و مؤلفههای مختلفی در جامعه آن روز فعال و صحنهگردان بودند ولی با توجه به دینی بودن جامعه آن روز و جایگاه روحانیت و مرجعیت در جامعه آن روز، اختلافِ میان مهمترین مؤلفه و نیروی فعال آن روز یعنی روحانیت و مرجعیت که آنهم نتیجه تفرقهافکنیهای جبهه مقابل بهویژه بیگانگان بود عامل اصلی این حادثه و اتفاق بود.
مشروطیت
شیخ فضلالله نوری
علما
نیروهای بیگانه
2020
02
20
31
52
https://fpq.bou.ac.ir/article_69886_edd95a8e58dfdc395c4e3287e53570d9.pdf
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
1398
12
شماره 40-زمستان1398
تحلیل مضمونی ویژگیهای جهاد در آیات قرآن کریم
رضا
احمدزاده
مسأله نوشتار حاضر این است که «با توجه به روش تحلیل مضمونی، قرآن کریم چه ویژگیهای برای جهاد ذکر می کند»؟. روش تحلیل محتوای کیفی از جمله روش هایی است که قابلیت استنتاج مباحث جدید از قرآن را فراهم میکند. در این مقاله ویزگی های جهاد الهی در قرآن کریم با روش تحلیل مضمون که یکی از شیوه های محتوای کیفی است بررسی و تبیین گردید. در این روش تحلیل، آیات جهاد به وسیله نرم افزار MAXQDA در شبکه مضامین تجزیه و تحلیل گردید؛ در نهایت با بدست آوردن 83 مضمون پایه از این آیات، 21 مضمون سازمان دهنده ساخته شد که از این تعداد مضامین سازمان دهنده، 7 مضمون فراگیر (حاکمیت خداوند در جهاد، انواع جنگ و جهاد الهی، بایسته ها جهاد، معیار ارزشمندی جهاد، شئونات جهاد اسلامی، اهداف جهاد الهی و اخلاق جنگی در اسلام) استخراج شده است.
قرآن کریم
جهاد
ویژگی های جهاد
تحلیل مضمون
2020
02
20
53
104
https://fpq.bou.ac.ir/article_69887_7c4a49d114855511ecd1ce1eeb2f5c98.pdf
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
1398
12
شماره 40-زمستان1398
چالشهای امنیتی و نظامی در دولت اسلامی و راهکارهای برونرفت از آن
زهرا
اسدی پیری
امنیت به معنای تأمین آرامش و طمأنینه لازم توسط حاکمیت یک کشور برای شهروندان قلمرو خویش میباشد که ابعاد مختلفی دارد. تهدید، نتیجه نبود امنیت است و هر عاملی که بتواند باعث بروز حادثهای خطرناک شود، تهدید امنیتی محسوب میشود. تهدیدهای امنیت ملی به تهدیدهای سخت، نیمه سخت و نرم تقسیمشده است. طبقهبندی تهدیدها، بیشتر در تبیین راهبرد جنگ نرم غرب در مقابله با نظام جمهوری اسلامی بر اساس ضرورتهای کشور ساختهشده است. بیشتر کارشناسان نظامی، امنیتی و فرهنگی دهه اول انقلاب اسلامی را دهه تهدیدهای امنیتی (نیمه سخت) و نظامی (سخت) و آغاز دهه سوم را همزمان با دهه شکلگیری تهدیدهای فرهنگی - اجتماعی (تهدیدهای نرم) معرفی میکنند.
در چالشهای امنیتی – نظامی، تهدیدهای امنیت ملی سخت به این معنا که برخورد فیزیکی از بیرون با نظام سیاسی صورت گیرد کـه با حمله نظامی، بمبگذاری و گروگانگیری محقق میشود. دولت اسلامی راهکاری که برای این نوع تهدید ارائه میدهد، تشکیل همکاری پویا و پایدار بینالمللی در راستای مقابله با تروریسم جهانی است. دومین چالش امنیتی، تـهدید نرم است که با ایجاد تغییرات در نظام ارزشهای اجتماعی، روحیه ملی و حتی گاهی هویت ملی بهمنظور تغییر در ساختار سیاسی صورت میگیرد. تهدید نرم مستقیماً مـتوجه سـاختار سیاسی نیست، ولی تغییراتی را در نـظام ارزشهای اجـتماعی و روحیه و منش ملی ایجاد میکند. وظیفه دولت اسلامی برای مقابلهی با این نوع چالش، راهکار مقاومت در عرصههای نظامی، اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی، فناوری، دیپلماسی و همچنین مقابلهبهمثل و تشکیل نهاد موازی برای جلوگیری از این نوع تهدید است. در اصل مقابلهبهمثل در دولت اسلامی باید موارد مصلحت عمومی، عزت، استقلال دولت اسلامی و همچنین آمادگی و قدرت دفاعی را مدنظر قرار داد.
تهدیدات سخت
تهدیدات نرم
تروریسم
مقاومت
دولت اسلامی
مقابلهبهمثل
2020
02
20
105
134
https://fpq.bou.ac.ir/article_69888_0d042de561db499f6b22867ff560681a.pdf
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
1398
12
شماره 40-زمستان1398
تأثیر نظریه خطابات قانونیه امام خمینی(ره) در فقه قانونگذاری
سجاد
قدک
فقه مهمترین منبع برای تقنین در دولت اسلامی است. امام خمینی(ره) نظریه بدیعی در اصول فقه با عنوان «نظریه خطابات قانونیه» ارائه کردهاند که شایسته است تأثیرات آن در حوزه تقنین موردمطالعه قرار گیرد. امام(ره) با الهام از قانونگذاری عرفی معتقدند اراده قانونگذار در خطاب عام قانونی به یک انشاء واحد میانجامد و انحلالی نیست. خطاب عام قانونی، این امکان را فراهم میکند که جامعه، دولت و شخصیت حقوقی جمعی، مکلف حکم قرار گیرد. علاوه بر مکلف، امکان توجه تکلیف جمعی و نظاممند را نیز فراهم میکند و بدین طریق فقه را از حوزه فردی به حوزه اجتماعی و حکومتی سوق میدهد و برای تقنین که یک موضوع جمعی است آماده میکند. علاوه بر قرائت مشهور از خطابات قانونیه، نظریه امام، قابلیت خوانش های دیگری را نیز دارد. در مقدمات اثبات نظریه، فعلیت حکم مرحلهای است که شارع بایستی لوازم اجرا را ملاحظه کند. ولیفقیه میتواند مصالح اجرای حکم را سنجیده و در این مرحله نقش ایفا کند. این قرائت به مبانی دیگر در حوزه ولایتفقیه و نقش مصلحت، ارتباط پیدا میکند و میتواند باعث هماهنگی احکام شرعی با مقتضیات زمان و مکان شود و به کارآمدی و روزآمدی فقه برای تقنین کمک کند. بر اساس نگاه قانونی امام(ره) در آثار خود میتوان نتیجه گرفت که شأن شارع از نگاه امام(ره)، قانونگذار است، لذا ویژگیهای قانونگذاری عرفی همچون تأثیر اهداف در تقنین، انسجام قوانین و سلسلهمراتب قوانین میتواند در فقه ملاحظه شده و آن را برای تقنین آمادهتر سازد.
خطابات قانونی
انحلال و عدم انحلال
احکام شرعی
قانونگذاری
فقه حکومتی
2020
02
20
135
164
https://fpq.bou.ac.ir/article_69889_ae984abb212dfbd52fb865cc1ac50fab.pdf
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
1398
12
شماره 40-زمستان1398
بررسی عرصهها و حوزهها و وظایف حوزه، روحانیت و دولت در تربیت سیاسی از دیدگاه شهید صدر
محمد هادی
سمتی
تربیت سیاسی، عنصری مهم در پویایی جامعه و عاملی مهم برای کنش گری مثبت افراد، مجریان و تئوریزه کنندگانی است که باید از جایگاه خود برای عمل به وظیفه عمل کنند. عرصهها و مجریان تربیت سیاسی دو محور موردبحث در این مقاله هستند که از منظر شهید سید محمدباقر صدر بررسیشده است. ازآنجاییکه عرصه و حوزههای تربیت سیاسی چندان روشن نیست و بازتعریف نشده است بنابراین در این بخش دو عنصر مرجعیت صالحه و ایجاد حزب بهعنوان محورهای مهم و کلیدی موردبررسی قرارگرفتهاند. در بخش مربوط به نهادهای متولی تربیت سیاسی، شهید صدر حوزه و روحانیت را با رویکرد دنیا نگری و تکلیف گرایی و علمآموزی هدفمند، مسئول هدایت سیاسی جامعه تلقی میکند که وظیفهدارند برخلاف آنچه استعمار میخواهد، مدیریت سیاسی جامعه را بر اساس آموزههای دینی اجرا کنند. وی با تأکید بر این مطلب که دولت، مظهر و نشانه والای وحدت سیاسی در میان جامعه انسانی است، تلاش برای جامعهپذیری سیاسی و مشارکت سیاسی را از وظایف دولت برمیشمارد که این هر دو از وظایف دولت در امر تربیت سیاسی محسوب میشوند. روش این تحقیق بر اساس دو علت از مجموعه علل اربعه - علت صوری و علت فاعلی - است که به ترتیب عرصههای تربیت سیاسی و کار ویژه حوزه و روحانیت و دولت را در تربیت سیاسی بررسی میکند. حوزه و روحانیت ازآنجهت که تبلیغ اسلام باید همه عرصههای زندگی - ازجمله سیاست - را در برگیرد و دولت از جهتی که استحقاق سیاسی و مدیریت عالی سیاسی اسلام را دارا است، در تربیت سیاسی جامعه نقش ویژهای دارند.
سید محمدباقر صدر
تربیت سیاسی
حوزه و روحانیت
دولت
2020
02
20
165
190
https://fpq.bou.ac.ir/article_69890_6d9b5a8d3fb68474b8ff97aca61a50cc.pdf
فصلنامه علمی تخصصی فرهنگ پژوهش
1398
12
شماره 40-زمستان1398
دلالتهای نظریات عدم مغایرت و مطابقت در فقه دولت اسلامی
محمدعلی
هادی پور
این پژوهش به بررسی دو نظریهی عدم مغایرت و مطابقت بهعنوان دو مبنا و دیدگاه در قانونگذاری پرداخته است؛ اهمیت پذیرش هرکدام از این دو نظریه در قانونگذاری، در عملکرد و کارآیی دولت اسلامی در تصویب قوانین و بهتبع آن عمل به شرع مقدس اسلام نقش بسزایی دارد. آنچه در این پژوهش بدان توجه شده، میزان پایبندی به موازین شرع و قانون اساسی در قانونگذاری با توجه به سبقهی صدسالهی قانونگذاری در ایران است؛ پایبندی به شرع در تصویب قوانین در اینیک قرن، بر اساس نظریه عدم مغایرت بوده است ولی ازآنجاکه این نظریه با گذر از دین حداقلی و مبانی آن و بالاضطرار در اوایل انقلاب اسلامی تصویبشده است و جهت عمل به آن طبق تقدم اصل حفظ نظام اجتماعی بر نظام قانونگذاری راقی بوده است لذا دارای اشکالات اساسی است؛ بدینجهت باید در گام دوم انقلاب اسلامی از این نظریه عبور کرده و به دنبال کارآمدی قوانین و تصویب قوانین خوب بود که آنهم درگرو نظریهی مطابقت و با ابتکار شرع است. لذا در این پژوهش سعی شده ابتدائا به واکاوی این دو نظریه در طول تاریخ و بیان الگووارهها و چالشهای آن پرداخته شود و درنهایت بابیان پیشنهاداتی به ارائه هندسهی مطلوب در قانونگذاری بر طبق سیاستهای کلی قانونگذاری و با توجه به نظریهی مطابقت پرداخته شود.
فقه
عدم مغایرت
مطابقت
قانونگذاری
دولت اسلامی
2020
02
20
191
217
https://fpq.bou.ac.ir/article_69891_f0b963b87675c09a8543d095f0c68b01.pdf