نائینی به عنوان فقیه نامداری که در عرصه سیاست وارد شد، اولین فقیهی است که به صورت رسمی به تألیف کتاب در تبیین مردم‌سالاری مورد پذیرش دین و پایه‌های حکومت مورد تأیید دین پرداخت.
نائینی حکومت را به دو نوع تملیکیه و ولایتیه تقسیم می‌کند که دارای ویژگی‌های متضادی هستند. نائینی جوهر مردم‌سالاری را حاکمیت اراده مردم می‌داند که در حکومت ولایتیه متبلور است و حکومت ولایتیه‌ای که بر طبق معیارهای اسلامی است تبدیل به حکومت اسلامی مطلوب نائینی می‌شود که خود پایه‌هایی دارد: مساوات، آزادی، شورا، حاکمیت اکثریت، تفکیک قوا.
)