چیستی و مناسبات عاملیت و ساختار در اندیشه آیت‌اللّه خامنه‌ای

نوع مقاله : اجتماعی فرهنگی ارتباطی

نویسنده

دانشگاه باقرالعلوم(ع)

10.22081/fpq.2024.78983

چکیده

پرداختن به مسأله عاملیت و ساختار یکی از مسائل بنیادین و اساسی است که تأثیر به‌سزایی بر رویکردهای سیاسی، فرهنگی، اخلاقی و تربیتی فرد و جامعه خواهد داشت. پرداختن به این مسأله نیازمند شناخت صحیح از جهان هستی و انسان است. نظریه‌های عاملیت‌گرایانه و ساختارگرایانه با غفلت از لایه‌های پنهان وجود انسان و جهان هستی و نیز عدم توجه به ارتباط و پیچیدگی این لایه‌ها با یکدیگر به دنبال نظریه اجتماعی خود بوده‌اند. آیت‌الله خامنه‌ای با تکیه‌بر آموزه‌های اسلام مبتنی بر ابعاد مختلف جهان و انسان در تلاش است که رابطه دو‌سویه بین عاملیت و ساختار را با تکیه بیشتر بر اندیشه و اراده انسان نشان دهد. در اینجا ساختارها اگرچه دارای اصالت و حقیقت هستند؛ اما به دلیل آنکه برساخت انسان‌اند و از نوع اعتبار و انتخاب او حاصل می‌شوند، هیچ‌گاه نمی‌توانند آزادی و اراده‌اش را به‌طور کامل از او سلب کنند. امروزه با ورود هوش مصنوعی در زوایای مختلف زندگی بشر و مطرح ‌شدن مسأله «تسلط ماشین بر انسان»، پرداختن به مسأله عاملیت و ساختار دوباره رنگ و بوی جدیدی به خود گرفته است که نیازمند بحث‌های فلسفی، در کنار لحاظ مسائل عینی و خارجی مرتبط با آن هستیم.

کلیدواژه‌ها